Report

ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសារ នៅសហគមន៍នេសាទត្រពាំងសង្កែ ស្រុកទឹកឈូ ខេត្តកំពត បានងាកទៅចិញ្ចឹមត្រីឆ្ពង់សមុទ្រវិញ ស្របពេលផលនេសាទពីសមុទ្រកាន់តែធ្លាក់ចុះ។ មូលហេតុមួយទៀត ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋនៅទីនោះងាកទៅចិញ្ចឹមត្រីឆ្ពង់ គឺពួកគេលែងចង់ប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់បាត់បង់ជីវិត ដោយសារខ្យល់ព្យុះនៅពេលចេញទៅនេសាទលើលំហសមុទ្រ។ ប្រជានេសាទរំពឹងថា ការចិញ្ចឹមត្រីឆ្ពង់នឹងអាចជួយបង្កើនប្រាក់ចំណូលឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើងថែមទៀត៕

ក្នុងគោលបំណងលើកកំពស់រួមគ្នាដើម្បីការអប់រំទាំងអស់គ្នា ជាពិសេសផ្តោតសំខាន់លើការអប់រំរបស់ស្ត្រីនិងក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិច ក្រុមសកម្មភាពយុវជនអាស៊ី ហៅកាត់ថា(AYA) បានសហការជាមួយអង្គការសីលការកម្ពុជានិងអង្គការAFSC បង្កើតវេទិកានៃការប្រកួតប្រជែងសិល្បៈគំនូរ កាលពីថ្ងៃ៣ឧសភា ក្រោមប្រធានបទ « រួមគ្នាដើម្បីការអប់រំ »។

លោក សាវិន ហ្វីលីព គឺ​ជា​តារា​ភាព​យន្ត​ល្បី​មួយ​រូប​នៅ​កម្ពុជា និង​ធ្លាប់​បាន​ថត​កុន​លំដាប់​ពិភព​លោក​ជាច្រើន​ផង​ដែរ​។ ​ជា​អតីត​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​សណ្ឋាគារ​ផ្កាយ​៥ ជា​តារា​ភាព​យន្ត និង​ជា​អ្នក​បង្កើត​មាតិកា​សង្គម ​លោក សាវិន ហ្វីលីព ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ដើម​ តូ យោធិន ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា ​កំពុង​ទទួល​ជោគ​ជ័យ​ទាំង​ការ​ងារ និង​គ្រួសារ​។​ ក្នុង​ពេល​ចែក​រំលែក​បទពិ​សោធន៍​ជីវិត​ជា​មួយ​វិទ្យុ​បារាំង​អន្តរ​ជាតិ​RFI ​លោក​ សាវិន​ ហ្វីលីព ថ្លែង​ថា ​ភាព​ជោគ​ជ័យ​របស់​លោក​គឺ​ដោយ​សារ​តែ​ការ​ធ្វើ​ផែន​ការ​ជីវិត​បាន​ច្បាស់​លាស់​។

តំបន់សហគមន៍នេសាទ”កំពង់សាមគ្គី” ដែលជាកន្លែងការពារព្រៃកោងកាងបានប្រែខ្លួនទៅជាសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍មួយក្នុងខេត្តកំពតតាំងពីឆ្នាំ ២០១៩។ បច្ចុប្បន្ន សហគមន៍មួយនេះ អាចរកបានចំណូលបន្ថែមសម្រាប់សហគមន៍។តាមរយៈចំណូលនេះ សហគមន៍អាចបង្កើនប្រសិទ្ធិភាពក្នុងការងារអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ៕

ទិវាពលកម្មអន្តរជាតិថ្ងៃ១ ឧសភាក្នុងឆ្នាំ២០២៥ នេះ គឺជាខួបលើកទី១៣៩។ ក្នុងឱកាសនេះ បណ្តាសហជីព និងកម្មកររាប់រយនាក់បានជួបជុំគ្នាសម្តែងមតិដោយលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈម និងកង្វល់ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលបានដឹង ឮ និងជួយដោះស្រាយ។ សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់កម្មករនៅតែជាបញ្ហារសើបបំផុតដែលបណ្តាសហជីពបានលើកឡើង។ ពីជ្រុងរដ្ឋាភិបាលវិញបានអះអាងពីការប្តេជ្ញាខ្ពស់ដើម្បីជួយលើកកម្ពស់ជីវភាពកម្មករ។

លោកគង់ វន ជាអតីតអ្នកកាសែតរបស់ទីភ្នាក់ងារជប៉ុននៅសម័យសង្គ្រាមលន់ នល់ ក្នុងទសវត្ស ៧០ រហូតដល់ខ្មែរក្រហមវាយយកក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ បន្ទាប់ពីបានភៀសខ្លួនទៅរស់នៅប្រទេសជប៉ុនជិត២០ឆ្នាំ លោកក៏បានសម្រេចចិត្តវិលត្រឡប់ចូលប្រទេសកំណើតមកសរសេរសៀវភៅស្តីពីខ្សែជីវិតផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីស្វែងរកថវិកា និងបរិច្ចាកជីវិតចុងក្រោយជួយដល់សិស្សខ្មែរក្រីក្រនៅទីជនបទ។

នៅប្រទេស​បារាំង សារមន្ទីសិល្បៈអាស៊ី​ ហ្គីមេ Guimet នៅទីក្រុង​ប៉ារីស​បាន​បើកសម្ពោធ​ពិព័រណ៌រូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ​មកពីប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច កាលពីល្ងាច​ថ្ងៃ​ចន្ទទី ២៨ មេសាម្សិលមិញ។ អមដំណើរដោយ​លោកហង់ពៅ អគ្គនាយក​អាជ្ញាធរអប្សរា ​លោកស្រី ភឿងសកុណា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងវប្បធម៌​កម្ពុជា​បានធ្វើដំណើរ​ទៅចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុង​ពិធីសម្ពោធ​ការតាំងពិព័រណ៌​វត្ថុសិល្បៈធ្វើពីសំរឹទ្ធ​របស់ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅ​សារមន្ទីរជាតិបារាំង​ហ្គីមេ។ មានឈ្មោះ Bronzes royaux d'Angkor, un art du divin បកប្រែក្រៅផ្លូវការថា សិល្បៈសម្រាប់ទេព​របស់រាជបដិមាសំរឹទ្ធនៅអង្គរ ពិព័រណ៌​នៅទីក្រុង​ប៉ារីស​នឹង​បើកទ្វារទទួល​សាធារណជនចាប់ពីថ្ងៃទី ៣០មេសា រហូត​ដល់​ថ្ងៃទី ៨ កញ្ញាឆ្នាំ ២០២៥។ ឈាង បុប្ផា​បានចុះ​ទៅ​យកព័ត៌មានផ្ទាល់​នៅសារមន្ទីរហ្គីមេ។ យើងស្តាប់បទយកការណ៍របស់គាត់។

នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារ ទី២៩ មេសានេះ អង្គការសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបានដង្ហែក្បួនតាមដងផ្លូវឆ្ពោះទៅកាន់ក្រសួងការបរទេសដើម្បីដាក់ញត្តិស្នើសុំអន្តរាគមន៍ពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ញត្តិរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបន្តទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់នឹងពួកគេដែលមានអ្នកខ្លះបានរងការបង្រ្កាប និងចាប់ខ្លួនពីសំណាក់អាជ្ញាធរវៀតណាម។ អគ្គលេខាធិការសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវជួយឈឺឆ្អាលរឿងសុខទុក្ខពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដូចដែលវៀតណាមតែងតែស្នើឲ្យកម្ពុជាយកចិត្តទុកដាក់ពលរដ្ឋវៀតណាមដែលរស់នៅកម្ពុជា។

មជ្ឈមណ្ឌលបុប្ផាណា កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ បានរៀបចំពិធីបង្សុកូលរំឭកខួប៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចដ៏ឃោរឃៅរបស់ពួកខ្មែរក្រហមកាលពីឆ្នាំ១៩៧៥។ កម្មវិធីនៃការរំឭកខួប៥០ឆ្នាំនេះមានទាំងការតាំងពិព័រណ៍ ការរំឭកវិញ្ញាណក្ខ័ន្ធជនរងគ្រោះក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ព្រមទាំងកិច្ចពិភាក្សាដ៏សំខាន់មួយរវាងអ្នករស់រានមានជីវិតនិងអ្នកចូលរួមវ័យក្មេងជំនាន់ក្រោយ ដើម្បីបន្លឺការចងចាំ រំឭកពីអតីតកាលនិងដើម្បីអប់រំសម្រាប់អនាគត។

ល័ក្ដធម្មជាតិតាមក្បួនបុរាណខ្មែរ ឬល័ក្ដគីមី ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាចាំបាច់សម្រាប់ជ្រលក់ពណ៌ក្នុងការងារតម្បាញហូល។ថ្វីបើហូលត្បាញដោយសរសៃសូត្រជ្រលក់ល័ក្ដធម្មជាតិកំពុងពេញនិយម និងមានតម្លៃខ្ពស់ ប៉ុន្តែសិប្បករប្រើសរសៃសូត្រជ្រលក់ល័ក្ដខ្មែរកាន់តែខ្សត់ទៅៗ។ កញ្ញា អ្នក សម្ផស្ស បុគ្គលិកក្រុមហ៊ុនសូត្រពណ៌បានអះអាងថា សូត្រពណ៌ព្យាយាមអភិរក្ស ស្រាវជ្រាវបង្កើតពណ៌ធម្មជាតិ និងបង្រៀនរបៀបធ្វើល័ក្ដធម្មជាតិដល់សហគមន៍តម្បាញនៅខេត្តតាកែវតាំងពីឆ្នាំ២០០៩មកម្ល៉េះ។

មិនដែលធ្លាប់មាននៅកម្ពុជា បណ្ណាគាររបស់ជប៉ុនឈ្មោះ Tsutaya ដែលជាបណ្ណាគារដ៏ធំ ល្បីឈ្មោះក្នុងពិភពលោក បានមកបង្កើតទីតាំងជាលើកដំបូងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ ហាងលក់សៀវភៅដែលមានរចនាបថបែបជប៉ុនមួយនេះបាននាំយកសៀវភៅរហូតដល់ទៅប្រមាណ ៧ម៉ឺនចំណងជើង មកតាំងលក់ ព្រមទាំងមានហាងកាហ្វេ និងផលិតផលប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃផ្សេងៗទៀត។ ពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI បានសម្ភាសន៍ បានលើកឡើងពីក្តីរំភើបនៅពេលឃើញមានបណ្ណាគារប្រភេទនេះ ដែលសម្បូរសៀវភៅចម្រុះបែប ឲ្យអ្នកចូលចិត្តសៀវភៅអាចជ្រើសរើសបាន។ បន្ថែមពីនេះ ពួកគេចង់ឃើញបណ្ណាគារបែបនេះបន្ថែមទៀតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមិនចាំបាច់ត្រូវធ្វើដំណើរទៅបរទេស។

នៅទីបំផុត រូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ​ដែលទទួលបានការជួសជុលសំអាត​ជាច្រើនខែ ​បានមកដល់​សារមន្ទីរសិល្បៈអាស៊ី ហ្គីមេ​ Guimetក្នុងទីក្រុងប៉ារីស កាលពីសប្តាហ៍មុន ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុងពិធីតាំងពិព័រណ៌​ដ៏ធំ ដែល​រៀបចំឡើង​​ដោយ​សារមន្ទីរសិល្បៈអាស៊ីហ្គីមេ ពីចុងខែ​មេសា រហូត​ដល់​ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០២៥។ នៅមុន​ការដាក់តាំងបង្ហាញជា​សាធារណៈ​នៅសប្តាហ៍ក្រោយ ព្រះវិស្ណុផ្ទំដែលជាបដិមាធ្វើពីសំរឹទ្ធបុរាណធំជាងគេ​បង្អស់ក្នុងប្រទេស​កម្ពុជា ឬ​នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានទទួលការជួសជុសយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ពីអ្នកឯកទេសបារាំង អស់រយៈពេល​៣ខែ នៅ​មន្ទីរពិសោធន៍ឯកទេស ឈ្មោះ អាក់ កង់ទិក Arc’Antique ក្នុងទីក្រុង ណង់ Nantes​ ភាគពាយ័ព្យ​នៃប្រទេសបារាំង។ ឈាង បុប្ផា​បានទៅធ្វើបទយកការណ៍នៅពេល​រូបព្រះវិស្ណុ​ផ្ទំត្រូវបានដឹក និង​យកទៅដំឡើង​នៅ​សារមន្ទីរ​សិល្បៈអាស៊ីហ្គីមេ កាលពី​សប្តាហ៍មុន។

នៅព្រឹកថ្ងៃពុធទី២៣មេសានេះ តុលាការកំពូលបានបើកការសវនាការលើការស្នើសុំរបស់សកម្មជនមាតាធម្មជាតិ ដើម្បីនៅក្រៅឃុំ។ សវនាការដែលចាយពេលអស់មួយព្រឹក នៅមិនទាន់មានការសម្រេចអ្វីឡើយ ដោយចៅក្រមអះអាងថា នឹងប្រកាសសាលដីកា នៅថ្ងៃទី៣០មេសាខាងមុខ។ នៅចំពោះមុខនៃការទន្ទឹងរង់ចាំលទ្ធផលក្រុមគ្រួសាររបស់សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ បង្ហាញក្តីអស់សង្ឃឹមលើប្រព័ន្ធតុលាការ ដ្បិតថាការស្នើសុំនៅក្រៅឃុំកន្លងមកតែងតែបរាជ័យ។

នៅពេលចូលកាន់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមចង់កាត់ផ្តាច់ប្រទេសកម្ពុជាចេញពីពិភពលោកខាងក្រៅ តាមរយៈការបណ្តេញជនបរទេសដែលនៅសេសសល់ចេញពីប្រទេសរបស់កម្ពុជា។ កាលពី៥០ឆ្នាំមុន លោក Roland Neveu គឺជាអ្នកថតរូបរបស់កាសែតបារាំងម្នាក់ ដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមជនបរទេសចុងក្រោយគេ ដែលត្រូវបានគេជម្លៀសចេញពីស្ថានទូតបារាំងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃចុងក្រោយបង្អស់គឺ ថ្ងៃទី៨ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ជាសាក្សីដ៏កម្រនៃសោកនាដកម្មមួយរបស់កម្ពុជា លោក Roland Neveu បានផ្តិតយករូបភាពជាច្រើនសន្លឹកដែលជានិមិត្តរូបជាប្រវត្តិសាស្ត្រថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។

ក្បាលខ្លាជាព្រៃសហគមន៍មួយស្ថិតក្នុងស្រុកសណ្តាន់ ខេត្តកំពង់ធំ ដែលធ្លាប់រងការទន្ទ្រានយកដីដើម្បីដាំដំណាំ និងជាទីសម្រាប់បរបាញ់សត្វព្រៃ។ តែដោយមានការខិតខំប្រឹងប្រែងតស៊ូរបស់ប្រជាសហគមន៍ទាំងអស់ ក្នុងនោះមានលោក សេង ផល្លីម្នាក់ផង ព្រៃក្បាលខ្លាបានក្លាយជាតំបន់ការពារធម្មជាតិ។ ជាសកម្មជនម្នាក់ការពារព្រៃឈើ លោកសេង ផល្លីមានមហិច្ឆតាប្រែក្លាយព្រៃក្បាលខ្លាទៅជាតំបន់អេកូទេសចរណ៍ដែលអាចរួមចំណែកកាត់បន្ថយបទល្មើសព្រៃឈើ និងផ្តល់ចំណូលឲ្យពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍។

ប្រជាសហគមន៍បានចាត់ទុកការដាំកូនឈើឡើងវិញនៅទីតាំងដី ដែលដកហូតពីជនល្មើសថា ជារឿងដ៏សំខាន់ ដើម្បីរក្សាគំរបព្រៃឈើឲ្យបានដូចដើម និងផ្តល់ប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយឲ្យស្គាល់ឈើប្រណិតៗដូចជា ធ្នង់ ផ្ចឹក សុក្រំ កកោះ គ្រញូង និងបេងជាដើម។ តែលោក មីង នី សមាជិកគណៈកម្មាការព្រៃសហគមន៍ក្បាលខ្លាបានអះអាងថា កូនឈើដែលដាំថ្មីៗបានងាប់ច្រើនជាងរស់។ នេះក៏ព្រោះតែបញ្ហាអាកាសធាតុក្ដៅហួតហែង ភ្លើងឆេះព្រៃ និងកង្វះការថែទាំ។

ថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាខួប៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានវ័យចំណាស់បានរំលឹកហេតុការណ៍កាលពីថ្ងៃ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយអ្នកខ្លះបានបាត់បង់ក្រុមគ្រួសារ និងបងប្អូនដែលមិនអាចវិលត្រឡប់វិញបាន។ តែសម្រាប់យុវជនជំនាន់ក្រោយ ពួកគេចង់ឃើញប្រទេសកម្ពុជាមានការរួបរួមសាមគ្គី និងសិក្សាពីប្រវត្តិសាស្ត្រដើម្បីជៀសវាងការកើតឡើងវិញនូវរបបដ៏ខ្មៅងងឹតដូចកាលពី ៥០ឆ្នាំមុន។

ថ្ថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ ២០២៥ នេះជាខួប ៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហម។ លោក ឆាំង យុ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមបណ្តេញចេញពីផ្ទះ និងបំបែកចេញពីគ្រួសារ ពិសេសរងនូវភាពអត់ឃ្លាន ការបង្ខំអោយធ្វើការហួសកម្លាំង ការបង្អត់អាហារ និងការធ្វើទារុណ្ឌកម្មនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខខ្មែរក្រហម។ ក្រោយរួចជីវិតពីរបបវាលពិឃាត លោកក៏បានបន្តការសិក្សានៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងវិលមកស្រុកកំណើតដើម្បីស្រាវជ្រាវចងក្រងឯកសារ និងស្វែងរកការពិតពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប៉ុលពត។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ កាលពី៥០​ឆ្នាំ​មុន ទីក្រុង ភ្នំពេញ បាន​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​កណ្តាប់​ដៃ​ពួក​ខ្មែរក្រហម​ បន្ទាប់ពី ពួក​នេះ បាន​ឃោសនាថា ពួក​គេ នាំ សន្តិភាព មក​ឲ្យ​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ។ ប៉ុន្តែ​តាម​ការពិត គឺ​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើម​​បោស​សំអាត​មួយ​បែប​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​ទាំងមូល​ ក្រឡាប់ចក្រ​ស្លាប់​មនុស្សអស់​ជិត២លាននាក់​ត្រឹម​តែ​រយៈពេល​៣​ឆ្នាំ​៨​ខែ និង​២០ថ្ងៃ។

ថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ ២០២៥ ជាខួប៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហម។ សាឡុត ស ឬ ប៉ុល ពត គឺជាបងធំទី១ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលបានដឹកនាំកម្ពុជាឲ្យធ្លាក់ចូលជ្រោះដ៏ងងឹត និងបានធ្វើឲ្យប្រជាជនខ្មែរស្លាប់ជិត ២លាននាក់តែក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង២០ថ្ងៃ។ ៥០ឆ្នាំក្រោយមក ផ្ទះ និងផ្នូររបស់ប៉ុលពតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក គឺជាកេរដំណែលមួយដែលបានបន្សល់ទុកមកដល់សព្វថ្ងៃ។ បច្ចុប្បន្ន ផ្ទះ និងផ្នូររបស់ប៉ុល ពតបានក្លាយជាទីតាំងទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងជាភស្តុតាងនៃជីវិតចុងក្រោយរបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។